نویسنده: ابوالفضل روحانی/معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازینوع: تالیفطبقه بندی: مقالات عمومیتاریخ ایجاد: ۱۳۹۹/۱۰/۲۷زمان ایجاد: ۱۲:۴۷تعداد بازدید: ۵۲۷ جهان در حال گذار از بزرگترین موج شهرنشینی و زندگی بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها است. فنآوریهای نوین، باعث بهبود کیفیت زندگی شهروندان و ارائه مؤثرتر خدمات میشوند و انقلاب دیجیتالی، ما را به سوی دنیای متصل و جامعه اشتراکی سوق میدهد. سازمانها، کشورها و مؤسسات برآنند تا با فناوریهای نوظهور و نیز بهکارگیری زیرساختهای فناوریاطلاعات و ارتباطات بتوانند به توسعه کیفیت زندگی شهری بپردازند. با هدف بهبود زندگی و راهکارهای ارائهشده در این حوزه، موضوع شهرهای هوشمند مطرح میشود. امروزه شهرهای هوشمند به عنوان راهبرد جدیدی در توسعه شهری، به ابزاری اساسی برای توسعه سیاستهای عمومی و رشد اقتصادی تبدیل شده و دارای ابعاد مختلفی است.
با توجه به افزایش روند مهاجرت شهروندان به شهرها، تمامی کشورها لاجرم به سمت هوشمندسازی شهرها پیش خواهند رفت. ازاینرو کشور ما نیز از این قضیه مستثنی نیست و شناسایی این فضا با تعریف آن، بیان مزایا و معایب، کاربردها، الزامات حاکمیتی و مواردی ازایندست ممکن میگردد. از سوی دیگر، نحوه سازگار شدن دولت و حاکمیت با تحولات شهر هوشمند و انطباق با محیط به سرعت در حال تغییر و همچنین شیوه مدیریت، حکمرانی و انجام رسالت آنها بسیار الزامی است. اگرچه سرویسها و کاربریهای در حال ظهور در حوزههای مختلفی همچون زندگی روزمره شهروندان، مدیریت بحران، ساختمانهای هوشمند، لجستیک و خرید هوشمندگسترش یافتهاند، لیکن علیرغم پژوهشها و تحقیقات بسیاری که درباره شهرهای الکترونیک، مجازی و دیجیتالی در جهان و ایران صورت گرفته است، اما مؤلفه حکمرانی هوشمند شهری، در ایران به عنوان کشوری رو به رشد از لحاظ جمعیتی و اقتصادی به ندرت بررسی شده است.
ازآنجاییکه شهر هوشمند منجر به ارتباطدهی بهتر شهروند و مدیریت شهری و تشویق به مشارکت مستقیم، تعامل و همکاری شهروندان و حاکمیت شهر میشود، علاوه بر محدوده گسترده خدمات و کاربردهای آن شامل حملونقل (شبکههای جادهای هوشمند، خودروهای متصل و حملونقل عمومی)، تجهیزات عمومی (برق هوشمند، توزیع آب و گاز)، آموزشوپرورش، سلامت و مراقبت اجتماعی، امنیت اجتماعی، یکی از حوزههای اثر هوشمندی در شهرها، حکمرانی هوشمند است.
در واقع میبایست بستری برای مدیریت یکپارچه امور شهری و ارائهدهنده سرویسها و تعاملات بین اجزاء شهر در راستای تحقق شهری مؤثر و کارا فراهم گردد. مسلماً بهرهگیری از زیرساختهای ارتباطی، سختافزار، نرمافزار و فرآیندهای هوشمند و تصمیمگیری مبتنی بر اطلاعات در این حوزه بسیار حائز اهمیت است. در همین راستا، تعامل و مشارکت کلیه عوامل خصوصی، دولتی و حکمرانی شهر از الزامات دستیابی به حکمرانی هوشمند شامل مشارکت سیاسی و فعال، خدمات شهروندی و استفاده هوشمند از دولت الکترونیک بوده و توسعه این بعد هوشمندی شهری، با توجه به ماهیت بنیادی آن در بنای شهر هوشمند، زمینهساز توسعه دیگر ابعاد هوشمندسازی نیز خواهد بود.
مطالعات منتشر شده در خصوص هوشمندترین شهرهای جهان بر اساس «شاخص 9 گانه حرکت شهرهای هوشمند» اعم از اقتصاد؛ همبستگی اجتماعی؛ سرمایه انسانی؛ محیطزیست؛ حکمرانی؛ برنامهریزی شهری؛ فناوری ؛ نفوذ بینالمللی و حملونقل و جابهجایی (با در نظر گرفتن وضعیت رفاهی ۱۶۵ شهر از ۸۰ کشور جهان )، حاکی از آن است که در معیار «حکمرانی»، شهر برن (پایتخت سوئیس) در رده نخست قرار دارد. زیرا این کشور، برای برآورده کردن نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیستمحیطی و انعطافپذیری مرتبط شهری، پایداری و چگونگی فعالیت شبکههای شهری، توسعه و جریانهای شهری برای بهینهسازی و ذخیره منابع در اولویت نیازمندیهای شهری قرار داده است.
لذا در کشور ما، با هوشمندسازی فرآیندهای شهری و حکمرانی هوشمند، میتوان مزایای بسیاری را برای شهروندان از جمله
افزایش مشارکت شهروندان در تصمیمگیریهای کلان شهرها، بهبود کارآیی، عدالت اجتماعی و بهینهسازی مصرف منابع و تمرکززدایی و توزیع امکانات را در جهت پیشبرد برنامههای شهری فراهم نمود و به ارائه شیوههای مبتکرانهای در نوسازی و توسعه شهری، مصرف انرژی، ایجاد زیرساختهای هوشمندسازی و شبکههای سیار با استفاده از روشهای شهر باز و ابزارهای شهر متصل، توجه ویژهای نمود.